Na Kujawach iPomorzu krzyzuje się wiele historycznych szlaków. Tutaj znajduje się wiele najwybitniejszych dzieł architektury romańskiej i gotyckiej w Polsce. Podążając przez ten region niemal na każdym kroku natkniemy się także na wspaniałe krajobrazy, piękne jeziora i wspaniałą przyrodę.
Od zarania państwowości
Kujawy to obok Wielkopolski region najsilniej chyba związanym historycznie i artystycznie z początkami państwa polskiego. To właśnie tu, znajdują się najwybitniejsze dzieła architektury romańskiej w Polsce.
Kujawski szlak romański prowadzi od Mogilna, poprzez Strzelno, Kruszwicę do Inowrocławia i dalej do Brześcia Kujawskiego i Kowala.
Piękno tej ziemi
Nasza wiedza o budownictwie i sztuce w czasach pierwszych Piastów i rozbicia dzielnicowego, byłaby znacznie uboższa, gdyby nie odkrycia sławnych kolumn i tympanonów w Strzelnie, głów z murów kościoła w Inowrocławiu, czy klasycznej architektury kolegiaty w Kruszwicy. Także dlatego te zabytki zasługują na szczególną uwagę i ochronę.
Najsławniejsze zabytki
Spośród romańskich zabytków na Kujawach najstarszy jest klasztor benedyktynów w Mogilnie ufundowany przez Kazimierza Odnowiciela w 2 poł. XI w. To pod posadzką kościoła klasztornego znajduje się znakomicie zachowana romańska krypta. Z kolei kościół p.w. św. Trójcy i NMP w Strzelnie konsekrowany w 1216 r., choć znacznie w wiekach późniejszych przebudowany, wyróżnia się wspaniałą dekoracją rzeźbiarską tympanonów, ale przede wszystkim słynnych kolumn z personifikacjami 18 cnót i 18 przywar, które są zabytkiem unikatowym nie tylko w skali polskiej, ale i europejskiej.
Tuż obok znajduje się równie wyjątkowy zabytek- rotunda św. Prokopa z XII w. Mniej znany jest pochodzący z przełomu XII i XIII w. romański kościół w Kościelcu. Kolegiata p.w. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy XII w. oraz kościół p.w. NMP w Inowrocławiu zostały w czasach współczesnych reromanizowane, dzięki czemu ich obecna forma lepiej oddaje charakter architektury romańskiej.
Kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny w Inowrocławiu to jeden z najstarszych kościołów na Kujawach. Ufundowany prawdopodobnie już na przełomie XII i XIII wieku, z polecenia Leszka Bolesławica (syna Bolesława Kędzierzawego). Mury świątyni mają w niektórych miejscach aż 160 cm grubości, co, wraz z wysoko osadzonymi, małymi oknami, wskazuje, że była to świątynia przeznaczona także do celów obronnych. W środku znajduje się bardzo cenna, gotycka rzeźba wykonana z lipowego drewna, zwana Uśmiechniętą Madonną z Dzieciątkiem Jezus.
W mroku dziejów
Niestety, wiele budynków wybudowanych pierwotnie w stylu romańskim dzisiaj już nie ujrzymy. Pozostały po nich jedynie fundamenty lub niewielkie fragmenty. Inne zaś, z biegiem lat i wraz z kolejnymi przebudowami, utraciły swój pierwotny styl stając się budowlami w stylu gotyckim czy barokowym.
